We hebben het grootste brein ten opzichte van lichaamsgewicht in vergelijking met andere dieren, ja we zijn nog steeds een ‘speciaal’ dier. De hersenen gebruiken ongeveer 20 procent van onze lichaamsenergie hoewel ze slechts 2% van onze totale lichaamsmassa zijn, dat is behoorlijk veel. Wanneer er een energietekort is, worden eerst alle andere lichaamsprocessen uitgeschakeld en als laatste het brein zelf. Ons brein produceert 0,085 watt per uur wanneer slechts 1 procent van ons brein actief is. Daarmee kunnen we een mobiele telefoon binnen 70 uur opladen. Stel dat we 20 procent of zelfs meer gebruiken, dan genereren we behoorlijk wat energie en hersengolven. Maar hoe werken de hersenen?
Tijdens de zwangerschap doorloopt de foetus een groeicyclus die we kunnen vergelijken met het verloop van de evolutie, maar dan in 9 maanden. In de eerste 8 weken beginnen de drie belangrijkste delen van de hersenen samen met de wervelkolom te groeien. De hersenstam (reptielenbrein) is als eerste volledig gevormd. Het is verantwoordelijk voor de belangrijkste vitale functies zoals ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur, bloeddruk, slaapritme enz. Maar ook voor het ontvangen van signalen via onze sensoren zoals oren, huid, mond, neus en ogen. De moeder merkt dit doordat de foetus beweegt en soms zelfs shopt. De groei van het emotionele brein begint rond de zesde maand en is tijdens geboorte nog niet echt actief. Zoals we kunnen zien bij opgroeiende kinderen, pas na veel oefening kunnen ze hun emotie min of meer beheersen. Zelfs als volwassenen worstelen we daar nog steeds. Hetzelfde geldt voor ons cognitieve brein. De hersencellen zijn er, maar de ervaring en functies nog niet. Omdat ons brein niet in staat is om meerdere taken tegelijk uit te voeren, betekent dit dat het cognitieve brein maar beperkte ‘processor’ tijd heeft omdat ons emotionele brein de meeste tijd verbruikt. Pas rond ons 25 levensjaar zal ook dit deel van onze hersenen volledig actief zijn.
Fysiek bevatten onze hersenen op het moment van geboorte alle zenuwcellen (grijze massa) die het ooit zal hebben. Overerving is gedeeltelijk verantwoordelijk voor dit resultaat (zie intelligentie). Door alle ervaringen en leerprocessen op te slaan in de zenuwcellen, met gebruikmaking van bestaande en nieuwe associatieve verbindingen via zenuwvezels (witte massa), worden de benodigde functies en structuren opgebouwd. Tijdens dit proces groeien de hersenen, op de leeftijd van zeven zullen de hersenen volgroeid zijn. Als een kind bijvoorbeeld in de eerste zeven jaar niet goed geleerd heeft te praten zal het daar de rest van zijn/haar leven problemen mee hebben. Dit betekent dat de eerste zeven jaar van ons leven van groot belang zijn. Hierna zullen de niet verbonden zenuwcellen verdwijnen en worden vervangen door zenuwvezels om nog meer associaties te maken tussen de reeds verbonden zenuwcellen. Dit proces gaat door tot de leeftijd van 25, waarna alle belangrijke functies en structuren zijn gevormd.
Ons grote brein (waar het cognitieve deel zich bevindt) bestaat uit twee delen, links en rechts. De linkerkant bestuurt de rechterhelft van ons lichaam en het rechterkant de linkerhelft van ons lichaam. De populaire mening is dat links voor logica en rechts voor creativiteit is. Dit is echter niet waar. Onderzoek heeft ontdekt dat er inderdaad functiescheiding is, bijvoorbeeld een taal in het linkerdeel. Dus ja, links en rechts bevatten verschillende functies, maar we gebruiken het linker- en rechter gedeelte samen, ongeacht of we muziek maken of berekeningen uitvoeren. Het is echter nog steeds belangrijk om zowel logische als creatieve kwaliteiten van onze hersenen oefenen. Het zal ons vermogen verbeteren om oplossingen te vinden voor de uitdagingen die we in ons leven tegenkomen.
De enige manier waarop ons brein informatie kan ontvangen is via onze zintuigen, met als primaire functie het begrijpen van al deze informatie. Uiteindelijk zien we niet met onze ogen of horen we met onze oren maar met onze hersenen. Van de meeste informatie, ongeveer 90 procent, zijn we ons niet eens bewust dat we ze zien of horen. Ons onderbewustzijn verwerkt alle informatie om een samenhangend en betekenisvol wereldbeeld te creëren. Alles wat op ons pad komt wordt aan dit wereldbeeld getoetst om onze veiligheid en welzijn te waarborgen. We denken dat wat onze ogen zien eruit ziet als een foto genomen door een camera in hoge resolutie. Dit is niet het geval, verschillende delen van onze ogen registreren en concentreren zich op verschillende aspecten, zoals lijnen, randen, kleuren enz… Dit gebeurt omdat onze hersenen naar patronen zoeken die ze proberen te matchen met opgeslagen gebeurtenissen in ons geheugen. Op deze manier kan het dus zeer snel een vergelijkbare situaties vinden. Daarna brengt ons brein wat we zien en herkennen samen en dat is wat we zien. Dit beeld geeft nooit de realiteit weer zoals een foto van een camera dat zou doen. Het belicht en focust op wat het belangrijk vindt. Het punt dat ik probeer te maken is dat onze geest uit alle macht zal probeert te begrijpen wat er binnenkomt. Gevolg is dat het ‘ontbrekende’ en ‘onduidelijke’ delen gaat invullen/aanpassen om het te kunnen begrijpen .
Met onze oren is het niet veel anders. Het negeert zelfs bepaalde frequenties om het gesproken woord beter te begrijpen. Daarom kunnen mensen uit Azië, vooral uit Japan en China, het verschil tussen een ‘L’ en een ‘R’ niet horen in onze westerse talen. Omdat ze deze letters niet kunnen verstaan, vinden ze het ook moeilijk om ze te zeggen en zelfs om ze te begrijpen.
We kunnen dus niet onvoorwaardelijk vertrouwen op de manier waarop onze hersenen informatie van onze sensoren interpreteren. Soms worden ze zelfs helemaal genegeerd. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer we onze focus naar binnen richten om ons iets herinneren. We kunnen dit zien wanneer we op het podium een goochelaar zien die een personenhorloge, portemonnee, mobiel en zelfs zijn bril steelt. Door het stellen van snelle kleine vragen en het aanraken, zorgt hij dat de focust het slachtoffer zich naar binnen richt op het ophalen van een herinneringen. Op dat moment wordt de meeste informatie van onze sensor genegeerd. Het slachtoffer heeft dan ook niet in de gaten dat zijn horloge wordt afgenomen.
Dit alles wetende begin je je af te vragen, kan ik mijn hersenen wel vertrouwen. Ik denk dat het goed is om dit te beseffen en te reflecteren. Vooral als je ‘dacht’ iets gezien of gehoord te hebben en je reactie gevolgen kan hebben.
We kunnen dus concluderen dat ons brein op zichzelf niet slim is. Het heeft ons bewustzijn en onderbewustzijn nodig om de informatie van onze zintuigen (de realiteit) daadwerkelijk te interpreteren.